You are currently viewing GoI in SA ipehlou diu ahi’n, eiho’n ikilah diu joh ahi by: LS Kipgen

GoI in SA ipehlou diu ahi’n, eiho’n ikilah diu joh ahi by: LS Kipgen

0
(0)

GoI in SA ipehlou diu ahi’n, eiho’n ikilah diu joh ahi

LS Kipgen
November 26, 2023

Thumakai:

May 3, 2023 nikho a kipat Manipur state government leh Meilhei te kitho a “Manipur a Kuki-Zo chate kitha chimit gotna” (Systematic Ethnic Cleansing of Kuki-Zo in Manipur) tohgon ahinpat u hi ajeh imacha dang ahipo’n, ichenna’u igam’u lahpeh ding, Government of India a kon a Manipur state in thinglhang mite dia amu sum leh chanvou jouse jong lahpeh ding ti hi ahi.

Tuchung tobanga nampumpi kitha kithachimit kigotna tohgon Kuki-Zo chate chung ah anaumkha po’n, Imphal khopi sunga hitobang a kichat, tijat, lunggim genthei leh lunglengvaina jong ana umkhapo’n ahi. Khangkhat seh a hilouva khangni khang thum a Kuki-Zo chate mihem 20,000 vel in Imphal khopi sunga akikhol doh neilegou tamtah akichai jeng in, inn tamtah jong dalhah in aumta’n ahi.

Melchihna ho inanahsah pouve
Kuki te kithachimitna gaal ahung um ding hi melchihna tamtah ana um in, eiho’n ina nahsah pouve. Hitobang ahunglhun ding hi politics huinun ho a kon a hetthei a ana um jeh in, loilepai chuleh inko sopi ho kom ah kanasei in, ahin koimacha in anatahsan po’n, “Boina aum a ahileh Phai sung hi sepai leh police apetpet a hunglhung ding, thinglhang sanga bitjo ding ahi” ti’n eina donbut uve. Kivaipoh dan dungjuiya ahi ding dol tah chu asei’u ahinai.

Thingnoi ho’n anadoi’u chu Kuki country – Zalengam, Zogam, Khulmigam, etc ahi’n, Meilhei te’n adoi’u chu tua designated camp a aum u jong khu umsahlou ding ti ahi. Chugoh hilouva Reserved Forest (RF) leh Protected Forest (PF) min in tua ichenna’u kho ho aja a sim a suhmang ding tohgon ho lhangphonga aphon doh jing u anahie. Hiche tohgon ho deilouna thu Facebook leh whatsapp a sei Kuki-Zo chate jong anakiman jing in ahi.

Central government a kon muding sum ho ahi ding bangin eikipepo’n, phaigam a Meilhei te phailei twi tanlouva amuna diu gelkhoh jeh joh in eiho thinglhang loulho kisan thing natuchai uve ti’n ahinkham pan tauvin ahi. Kani lei sehseh ahipo’n, chang le min tuna a ilho’u kisan ajahda’u ahi. Ichenna’u gamlailung thinglhang langpeh kho K. Songjang kisan eviction akibol in, thinglhang mite chenna dia ana Meilhei lengkhang a alengpa uvin anapedoh Imphal a Tribal Colony a houinn ho asuhchim uvin ahi.

Ngehna lenpi tahtah anasei Kuki thingnoi ho jong ahungkumlhah uva Manipur sukehlouva, Manipur sung a um ding tia government of India toh kihouna “GoI-Kuki SoO group talks” kihoulhah ding ananop jeng vang uvin, Manipur government leh Meilhei te’n hiche jeng jong anadet thei pouvin hijehchun kihoulhahna ana umtapo’n ahi. State malah Manipur sunga ium diu jeng jong nomlou’u tina ahi. Hiche ho jouse hi boi masang thilsoh ahi’n, hiche a kon a hi nam politics lunggel thuh nei kititaphot in baichakhen a ipi ahunglhun ding hetthei ahi.

Meichihna aban a ho
May 3 akipat ‘Kuki-Zo chate thachimitna tohgon’ Imphal khopi sung leh Imphal phaicham gichin a akitol lhah jing chu Imphal government in ana kihetmosah keu hilouvin, Manipur Police ho joh chun hiche tohgon chu ana kithopijo in ahi. Hinkho huhna a lubuh jampi a 1st Manipur Riffle leh 2nd Manipur Riffle compound sunga jamlut Kuki chate chu neh-le-chah phate in einapepouvin, thinglhang gam a thahdoh ding jong eina gong pouve.

Imphal khopi sunga taang den mihem 20,000 vel ho chu May 8 nikho a Supreme Court in Manipur government leh Centre thupeh ahinnei phat a bou thinglhanga eihin thahdohpan bep’u ahi. Thinglhang ah kithahdoh hen lang hileh hing nalai diu Manipur thinglhanggam a cheng thei nalai ahiuve hisang chun hiti hin kikoi in tin, Meilhei mipi sousang ho in thatgam u hen ahilouleh dammo-veiset leh kel in thigam’u hen tia eina mohkoi’u ahie.

May 29 nikho in, India Home Minister(HM), Pu Amit Shah in Manipur ahungvil in, ‘ni-5 phat neipe uvin, hiche ni-5 sung hin kinah gaalsat bol hih uvin, chamna kasem ding ahi’ anatie. Moreh a kipat a Manipur Police Commando todoh ding in jong Hill Tribal Council (HTC) lamkai ho kom ah anakitem e. Chamna sem a hungpa Manipur a ni 3 aum sung in jeng in jong Kuki te kho tamtah akihallhah ban in, ni-5 jouvin ni-15 athumbe kit in, imacha abolbe tapo’n ahi.

HM in chamna aboldoh lou jeh leh Prime Minister (PM) Narendra Modi in kam akehlou jeh in, opposition party ho in July lha a ngehna nasatah ahin nei uva Monsoon Session kihouna kisan achoboi phat uvin, August lhabul a Parliament a kihouna ah chun HM in minute 45 houlimna ananei in, asei point ho chu ‘Myanmar a kipat a hunglut terrorist ho jeh a boina um, mihem 152 thi ho lah a 107 hi May 3-5 kikah a thi anahi in hiche hin boina alhadai tai ti aphotchen e, DGP leh Chief Secretary jong akikhel tai, Manipur CM in akisei dungjui in na atonge, etc tiho aseiyin ahi.

HM in eina teppeh u galjam a relief camp a umho nehlechah peh ding, Helicopter service bolpeh ding, doctor leh nurse ho hinsolpeh ding, lou-le-ai peh ding, etc ho jong khatcha asubulhit po’n ahi. Kuki te chenna khopi ho kijopmattona lampi leh lei ho jeng jong akin a sempeh ding ti angaito po’n ahi. BJP party chuleh state cabinet minister 2 panna a Kuki MLA 10 ho’n Chief Secretary leh DGP thinglhang ah atum in neipe uvin tia athum’u jong donbutna aum po’n ahi.

Aban in, Kuki thingnoi SoO group ho toh talks achejom in, SoO ho’n jong atum a kivaipohna (Separate Administration) ahilouleh Union Territory athumpan tauvin ahi. Hitia thingnoi ho toh kihouna aum vang in, lungthengsel in akihoupilou’u ahidan akilange. Indigenous Tribal Leaders Forum(ITLF) ho khatvei Delhi ah akou uvin, khatvei Churachandpur ah akihoupi uvin, tu hin Joint Philanthropic Oroganisation (JPO) ho akoukit uvin ahi.

Eiho thachimitna dinga Manipur state security ho kom a kichom Meithal 5000 val nunglahpeh ding tohgon jong aum po’n, hiche manchah ho kimangcha in Meilhei te’n eiho ei that jing’uvin ahi. Meilhei te khut a government thal ho nunglahpeh tahsang in, eiho eihung bulu jeh uva kivenna a inei’u thal ho leh khovenna a ikilai’u bunker ho kisan eihung suhsetpeh uvin ahi. Meilhei te’n government thal mangcha a nahung kap teng u leh kido uvin lang thi uvin tina ahi.

State musaho ana kiphin dan leh eiho kiphin dan
Separate Administration (SA) or Union Territory (UT) hi tu BJP party makaina government hin eiho peh dia agellou hel u ahida’n achunga ho a kon in akilangtai. Thaldom a kiphinna bol taphot in agel chu ahileh ‘government in kathil thum u hi neipehlou uva ahileh thagum kapat diu, thal kakap diu ikidinte diu ahi’ tina ahi. Naga ten thal dom in kiphinna anabol uvin, alamkaipu’u AZ Phizo jong ama mimal in panmun lentah tah anape kigo uvin, anada in, Ngaland state ana mu uve. Mizo te’n jong thisan naisan alongin gaal anasat in, ajona in Mizoram state apengdoh tai.

Galsatlou beh a pengdoh state jong aum naiye. India a dia anukhah pen a kipe 29 channa state hi Telangana ahi’n, Andra Pradesh state kipat a June 2, 2014 nikho a kikehdoh ahi. Amaho hin state capital Hyderabad jong akilahtha u ahi. Thal choilouva Political Party lamkai ho’n alamkai uva 1950 laiya kipat ahin thum u anahi’n, mipi kiphinna kijotna ahinbol jing peh uva, ajona a K. Chandrashekar Rao in ‘Telangana state akipehlou jeh a thichangeiya anngol a kiphinna ahinbol phat a Congress government in apeh u ahi.

Tu’n eiho kiphinna leh midang kiphinna hi vetkah’u hite. Kiphinna nei Kuki thingnoi ho’n, Bodo Territorial Council tobang beh tia athum vang uvin, Bodo te bangin government sepai toh akikapto kha pouvin, government mah ding abolngamlou keu’u hilouvin sei jong asei ngam pouve. Chusang chun vaipo government ho in MLA leh MP election aum teng amaho party candidate ho tosot dingin athalah uvin agoi ji uvin ahi. Dan dungjuiya kibol theilou ho bolna a vaipo party ho’n amanchah’u hi kijen mama asah’u ahi’n, hitia aum um diu hi pha asah’u ahi.

Aban in hemlethal panglouva athu joh a kihouna tichu political talks ibol dan’u jong hi midang ho bol political talks toh kibanglou ahi. Kuki-Zo nam sunga politician ho’n GoI-SoO political talks asung thu ima ahetphahlou’u ahi. Naga te a bang in jong Civil Society Organisation ho leh Church leader ho khatcha jong apang pouvin ahi. Hijeh hin Government in vang asungguh in SoO group talks a pang ho hi phung bahkai sepai or MLA khat sepai, or business bol sepia, mipi homlou in ave in, mipi thalheng in agel poi.

GoI-SoO talks hi GoI-KukiZo talks a akikheldoh a CSO leh Church leader ho jouse in jong pan alah angaiye. Tua talks a government interlocutor pa sanga senior jo Kuki-Zo sunga IAS, IFS le IPS officer jong tamtah inei uvin ahi. Hiche retired officer ho leh Indian Army retired officer ho hetna jong manchah dia dohletun a nei ngai ahi. Akhutiouva ahileh kum 15 val kihouna hi imacha machalna umlou ding hitia hi amin sehseh umding ahi.

Politicians tichu MLA leh Minister ho lunggel hi ivet kit leh amaho hin thingnoi SoO group ho hi nampi lamkai in agel behseh kit pouvin, amaho election teng akithopi diu manchah joh dan in ave uvin, nam a dia kineppi kisonpi in agel pouve ahi. MLA ho’n bon sum a kagoi thei uva ahileh GoI in athuthu a agoithei ding ahi’n, hichun ipi kinepna ahinpohlut ding ham ti dan khun agel uvin, hijeh chun tua minister leh MLA hina a kon a resigned kibol ding khu lungsa-ihna aneiuve.

Ehet diu chu eiho hi ichilhah u jong Kol chilhah ihipouvin, government in khoto tah a eivetlou’u ahi. Hijehchun baicha khen in tua eimaho kiphalna khamkham bep a namna itoh uva, kiphinna ibol’u hi HM le PM dia mitmul phetna kham jong hilou ahibouve. Thu le la he kon khat jong FIR kichat jeh in akisel in, sum nei abang jong kai-le-don pehnom lou jeh in akiselthip gam in, gal um masanga lamkai luboh a anakigel ho abang jong bol ding donlouvin ummo tun in akimoh tuntun ta’n ahi.

Tua ipi ibol diu ham?
Amasa pen a ikigellhah u ngai ahi. Ikigellhah diu chu State or UT hi kilahdoh angaiye iti diu ahi. CSO leh politicians ho’n jong midang ho banga thichan geiya anngol ngapcha a pan ilah’u ngai ahi. Sum nei ho Manipur dalha a khopi danga inn jamming a inn kichoh kiti ingah u ngai ahi. Thalchoi ho’n jong lhangphong a gaalkap pan diu, injo leh government in eihedoh khaget in te tia kiselsel a min imin ahinphah leh kapangpouve tia kileplele bol angah’u angaiye.

US le Europe gam nom tahtah a anacheng Israel mihaosa ho’n Israel gam tundohna dia pan alah bang uva pan ilah’u angai ahi. Eima gam toh mi gam te thei ahipoi. Imphal a inn nom tahtah inasah ho’u chu thina inn ahita’n, tua khopi danga inn ikichoh kigot ho’u jong ipi ahungti ding gelthuh jep angaiye. Vannoi mun tin ah nam khohetna (ethnic consciousness) hi athah beh in ahung kithoudoh kit e. Avelvel a kisihna ding a kon kiveng u hite.

Sopipa khat in ‘Bolero a toutouva DAM nga nehneh a state mu ding ahipoi’ anatichu geldoh u hite. Separate Administration thum ihiuvin midang in ipiti anathum a anamu ham ti hi gel’u hiti’n, eiho’n jong lunglaigil in pan thahlah u hite. Nam a dia phat leh hetna to nomlou, nam a dia sum neilou ho’n tuchung boina a hi nam jeh a lakh leh crore a sim a neilegou ichan u ahi. Nam abit leh eima jong kibit, eima ibit leh i-insung jong kivengbit thei ahi. Hijehchun inam a dingin, kiphal’u hite.

Offer Men hair cut @Rs. 100 in Get in Lamka Unisex Salon
Offer Men hair cut @Rs. 100 in Get in Lamka Unisex Salon
Hair colouring offer 2023
Hair colouring offer 2023

How useful was this post?

Click on a star to rate it!

Average rating 0 / 5. Vote count: 0

No votes so far! Be the first to rate this post.

Admin: Get in lamka

Get In Lamka - Digital Marketing & Information Services, Shopping site Lamka, Churachandpur, Manipur, Shop online at getinlamka.com, Read Daily news of CCpur. designed & SEO by lionardtechnologies.com